Chętnie świętujemy jubileusze rodzinne i zawodowe (najlepsze są okrągłe).
Dwudzieste, trzydzieste, czterdzieste i następne okrągłe urodziny to przełomowe momenty w życiu. Tak jest dziś, a kilka wieków temu nieliczni wiedzieli, ile obrotów wokół Słońca wykonała od ich narodzin Ziemia. By świętować rocznicę, należało wcześniej ustalić, czym jest rok. Nie było to proste. Konieczna była uważna, regularna obserwacja nieba. W starożytności zajmowali się tym głównie kapłani, którzy o wynikach swych obliczeń informowali władców. I tylko oni wiedzieli, kiedy mija kolejny rok od ich przyjścia na świat.
Kłopoty z kalendarzem
Pierwszy udokumentowany przykład obchodzenia urodzin pochodzi z końca III tysiąclecia przed naszą erą, gdy wyprawił je jeden z faraonów. Z tej okazji ogłosił amnestię i wydał ucztę, na której zaproszonych gości obdarował prezentami. To jednak był wyjątek, z reguły świętowano łatwiejsze do obliczenia rocznice wstąpienia na tron. Od chwili objęcia władzy przez nowego monarchę zaczynano też na nowo liczyć czas. Obyczaj ten przejęli między innymi Grecy, którzy jednak wprowadzili do kalendarza ogromny zamęt. Każde z miast-państw miało własnych przywódców, zatem w każdym trwała inna era. W Atenach mógł to być np. 9. rok panowania archonta X, w Sparcie 6. rok rządów efora Y, w Macedonii 5. rok króla Z. Ponieważ władcy zmieniali się często, poddani szybko gubili się w rachubach, a jeśli wiedli życie aktywne i zmieniali miejsce pobytu – nie mieli szans na dokładne określenie rocznicy swych urodzin. Problem próbowali rozwiązać historycy, którzy zaproponowali, by dla całej Grecji wprowadzić jednolitą rachubę czasu, opartą na wydarzeniach łączących wszystkich – igrzyskach olimpijskich. Pomogło to tylko elitom. Platon, urodzony w czwartym roku 87. olimpiady, umiał pewnie bez trudu obliczyć, ile lat kończy w drugim roku 98. olimpiady, ale zadanie to przekraczało możliwości zwykłego obywatela. O powszechnym świętowaniu urodzin nie było więc mowy. Tylko dygnitarze wydawali przyjęcia. Uczty rzadko wyprawiano dokładnie w dniu rocznicy, zwykle wybierano termin, który najbardziej odpowiadał jubilatowi. Ważne były lata, nie dni. Praktyka ta przetrwała w niektórych krajach do dziś. Świętem narodowym Wielkiej Brytanii jest dzień urodzin monarchy. Elżbieta II urodziła się w kwietniu, świętuje 8 czerwca. Datę obchodów przesunięto z powodu… pogody. Angielski klimat nie sprzyja organizowaniu imprez plenerowych wczesną wiosną, przesunięto je więc na cieplejszą porę.
Test dojrzałości
Magia okrągłych rocznic (np. rocznica ślubu) wynika z dziesiętnego systemu liczenia, ale ma bardziej psychologiczne znaczenie. Tak naprawdę nic przecież nie zmienia się w życiu następnego dnia po 30. czy 50. urodzinach.
Są jednak daty rzeczywiście przełomowe. Najważniejsze wiążą się z przekroczeniem granicy między okresem dzieciństwa i dorosłości. Przed upowszechnieniem kalendarza moment ten określano dość umownie, zazwyczaj na podstawie symptomów zewnętrznych – pojawienia się włosów łonowych, zarostu itp. Wkraczaniu w świat dorosłych towarzyszyły obrzędy inicjacyjne, nazywane rytuałami przejścia, często okrutne, sprawdzające odwagę i wytrzymałość na ból. W społecznościach pierwotnych chłopców głodzono, zmuszano do spędzania nocy w lesie, tatuowano, chłostano, straszono.
Wielkie religie położyły akcent na osiągnięcie dojrzałości moralnej, przez którą rozumie się zdolność do rozróżniania dobra i zła, ponoszenie odpowiedzialności za swoje czyny i rozumienie prawd wiary. Sprawdzianem nie są już testy na odwagę, lecz egzamin poprzedzony wielotygodniową nauką i przygotowaniami. W katolicyzmie potwierdzeniem religijnej pełnoletności jest sakrament bierzmowania, w protestantyzmie – konfirmacja, czyli publiczne wyznanie wiary, po którym młody człowiek zostaje uroczyście przyjęty do gminy kościelnej. Nie ma dokładnie określonej granicy wieku uprawniającej do udziału w tych obrzędach, ale z reguły można do nich przystąpić dopiero po przeżyciu 14 lat. Bardziej precyzyjny jest judaizm, uznający za zdolnych do spełniania obowiązków religijnych chłopców, którzy ukończyli 13 lat i jeden dzień oraz o rok młodsze dziewczęta. Uroczyste i publiczne potwierdzenie dojrzałości następuje podczas ceremonii bar micwy (dla dziewcząt – bat micwy), odprawianej w pierwszy szabat po urodzinach. Jej najważniejszy moment to wywołanie młodego człowieka do odczytania w synagodze fragmentu Tory. Po obrzędach religijnych rodzice wydają przyjęcie dla rodziny i przyjaciół.
